Бала тәрбиесіндегі әкенің рөлі.

Әке үйде мықтағанда отын жарып,малға

қарайды,қатты-қайырым шаруаны тындырады,баланы кейде қыдыртады,болмаса ол да

жоқ. 

Бала көшедекіммен,неойнапжүр?

Тентек,бейпілауыз,бейбастықбіреулергеүйірболыпжүрме? Әлде,олөнерінұштап,ойәлемінжетілдіретін,пайдалы

,өнегелібіріспенәуестеніпжүрме?Оныменкөпәкеніңісіболмайдынемесекөңілді аз

аударады. 

Ер

жетіпқалғанбаланыңәлдебірнашартоптарменаралаласып,жатқылықтарға бой

ұрғаныәйгіленіпқалғандағанаоған «мұныыңызқалай,балаңызды неге дұрыстәрбиелемегенсіз?»

депталапқоябастасаңыз,

«қайданбілейін,баланыңсоңынанеріпжүреаламынба,жұмыс,жиналыстанқолтимейді»

депақталғысыкеледікейәкелердің.Бұған не айтасыз? Қазақтың

«Еріншеккесөзайтсаң,адамтаппасжауапайтады»

дегеніосындайларғадөпкеледі.Бұданөрескелжауапсыздықболарма?Тұрмысымыздаәлі де

болсабүтіндейжойылмайкележатқанзалалдыкеселдіңбіріосы.Балаларымыздыңденсаулығыкінәратты,ой-өрістітар,мінезішәлкем-шалысболса,оғанкөптен-көпкінәлі

осы бала тәрбиесінедегенсамарқаулықекенінұғынуқиынемес.Өскенхалыққа,зиялықауымғазерсалсақ

, «бала өзіөседі,өсекелеүйренеді»

депүстіртқарамайды.Керісінше,баланыңқаршадайынандұрыстәлім-тәрбиеалуынаата-анабірдейатсалысып,басакөңілаударады. 

Кейдетәрбиегешындапараласыпкелгенкейбірәкелерқатаңдықтанытып,баланыңқателігінәбдензерттепалмайжөнсізжәбірлеп,шамадантысшектепұстауға

бой ұрады.Бұл да біржақты,жетеойластырырылмағанәрект. 

Біздің қазақ жұртшылығы

арасында қарт кісілердің балаларды «арқандап» ұстап ,жасық етіп тәрбиелейтіні

де өтірік емес.Осындай «тәрбиеніің» кесірінен көп жастар сылбыр,селсоқ,өз

пікірін,әділдікті жақтап сөз айта алмайтын ынжық болып өседі.Бала

тәрбиесіндегі ата-ананың озбырлық жасап,өзінікі теріс,баланікі дұрыс бола тұрса

да, «айттым бітті,кестім үзілді» деп үлкендігін бұлдап,әділетке қиянат жасау

баланың дұрыс тәрбие алуына көп нұқсан келтіреді,жүйкесіне із қалдыратындай

салмақ түсіреді. 

Шектен тыс қатал ұстау баланың жігерін жасытып

қана қоймайды,білмекке құмарлығын мұқалтып,қиялын тежейді.Тіпті,баланың

ата-анаға,өмірге көзқарасын бұзуы да ықтимал. 

Біздің әрбір күніміз жұмысқа,оқуға,балабақшаға

баруға қарбалас еңбекпен басталады.Әр үйдегі әйелдердің көбі ерлермен бірдей

әртүрлі салада еңбек етеді.Соған қарамай үйдегі еңбекті тек әйел адамның ғана

міндеті деп түсінетін ұғым әлі күнге дейін көпшілігіміздің санамыздан қалмай

келеді. Көптегенотбасындаүйшаруасынүйішіндегілерітегісбөліпатқарады.

Мысалы,кейбіротбасындадемалыскүніүйішіндегіүленді-кішіліадамдар,балашағабәріқатысатын

«сенбілік» ұйымдастырылады. 

Балалардыңбірішаңсүртсе,екіншісі су

тасиды,үшіншісідаладағызаттардышығарып,қағыпсілкиді.Қалғандарышамасынақарайкіржуадынемесеаяқкиімдерінтазартып,жинастырады. 

Мұндай «сенбіліктің» уақытыалдын-ала

ескертіледі.Әркімніңістейтінжұмысыбөлінеді,киетінхалаттарынемесеалдарынатағатыналжапқыштары,бастарынатартатынорамал,аяқтарынакиетінаяқкиімдерінедейінәзірленіпқойылады. 

Үйдегіеңбеккеотбасымүшелерініңтегісқатысуысолүйдіңбалаларынаүлкентәрбиемектебідесеболады.Олареңбекетежүре,бір-бірінекөмектесіп,бірініңжұмысынекіншісіжеңілдететінінеқуанады.Бір-бірінедегенмейірімділік

пен

еңбектенләззаталуолардыңбойындажағымдысезімтудырады.Мұндайұжымдықеңбеккүнінбалаларасығакүтетінболады,бірте-біртеосынау,жақсыәдетқалыптасып,еңбексүйгіштікқасиетдамитүседі. 

Кей

отбасындаүйішіндегіадамдардыңәрқайсыныңөзініңкүнделіктіатқаратынтұрақтыміндетіболады.Мұныңжақсыжағы-әркімөзміндетінорындауы,әсіресе,баланыжауапкершіліккетәрбиелейді.Әрқайсысыөзүлесініңмәнінсезінуге,еңбектәртібіндедағдыланады.

Отбасымүшелерініңәрқайсыныңбелгілібірміндетіболғаныдұрыс,дегенменде,шаруаныңқыбынбіліп,мәнісінтүсінуде,балалардыұзақуақытеңбектіңбіртүрінеғанамамандандыружеткіліксіз.Біршамауақытөткенсоңбалалардыңжұмыстарыншамасынақарайауыстырып,жаңартыпотырғандұрыс.Кейбіреулерүйшаруасынерлердіңжұмысы,әйелдердіңжұмысыдепбөледі.Мысалы,көпшіліката-анаүйдеұлбалаларынтамақдайындауға,ыдысаяқ,кір,еденжууғажолатпайды.Олармұндайжұмыстар

тек әйелдіңісі,ерлердіңқадірінкетіредідепесептейді. 

Әрине,қыздардыңфизиологиялықерекшеліктерінеқарайоларғаағашжару,тымсалмақтыжүккөтерусияқтыкейбірауыржұмыстардытапсыруғаболмайды.Ал,басқашаруалардыңбәрінүйдеұлда,қыз

да бірдейатқарғаныжөн. 

Баласынбірнәрсегежұмсағанда

«ертеңкиноғажіберемін,балмұздақсатыпалуғаақшаберемін»

депынталандырумақсатындауәдеберетінатаөаналарбар.Мұндайжағдайдабаланыеңбекетугеитермелейтін

–үйшаруасынбөлісіпатқару,басқаларғакөмектесу,әкешешесінежаныашуниетіемес,тиістіақыныалуғатырысушылықбасымкеледі.Бұләдісбаланыеңбеккебаулымайды,қайтааяқбасқаныүшінақшатілейтінесепқорболыпшығады. 

Үйшаруасынынтымақтасыпатқаратынүйдеертеңгіқандайжұмыстаркүтіптұрғанынбалаларыменбіргеотырыпойластырады.Үйдіжинастыру,дүкенненәкелетіназық-

түлік,жөндейтінжұмыстарөзарабөлісіпалынып,атқарады.Осындайынтымақтыеңбекетуүйішіндегілердіңбәріне

де

рақат:көңілкүйлерікөтеріңкі,өзарамейірімгетолы,сыйластығыжарасыптұрады.Мұндайортадатәрбиеленген

бала да өнегеліболыпөспейме?! 

Егеротбасындаәуелденақжақсыдәстүрқалыптасса,ондағыөмір

де мазмұнды,татутәтті,балалар да тәрбиеліболарыанық.